Reprezentatywność partii politycznych

W demokracji partie polityczne muszą być reprezentatywne, a reprezentatywność mogą osiągać w dwóch wymiarach.

Pierwszy — to reprezentatywność mierzona skalą partycypacji obywatelskiej, czy też stopniem zakorzenienia partii w społeczeństwie. Wyraża się ona liczbą obywateli wstępujących do partii politycznych i działających aktywnie w ich szeregach. Partia jest reprezentatywna, jeżeli poprzez swoją bazę członkowską reprezentuje istotną część społeczeństwa obejmującą szersze grupy interesów, środowiska społeczne i postawy światopoglądowe.

Drugi — to reprezentatywność wyrażana stopniem poparcia wśród wyborców. Ten rodzaj reprezentatywności nie będzie jednak w tym miejscu rozpatrywany.

Tematem artykułu jest wyłącznie reprezentatywność partycypacyjna. W sposób uproszczony zostanie w nim przedstawiona struktura organizacyjna partii obywatelskiej oraz zasadnicze różnice między partiami obywatelskimi i nomenklaturowymi. Ponadto porównane zostaną sceny polityczne w Polsce i dwóch innych krajach zachodnioeuropejskich.

Zasada powszechności wyborów

Fundamentem demokracji jest prawo każdego obywatela do swobodnego udziału w procedurach wyborczych w oparciu o zasadę równości. Dotyczy to zarówno prawa wybierania, jak i prawa kandydowania w wyborach do organów przedstawicielskich państwa.

Zasada ta jest ujęta jako podstawowe prawo człowieka w Międzynarodowej Konwencji Praw Obywatelskich i Politycznych, która w 25 Artykule (b) stanowi:

Dlaczego partia Razem zostałaby w Niemczech zdelegalizowana

Nowa na polskiej scenie politycznej, lewicowa partia Razem próbuje odróżnić się od innych partii wizerunkiem partii anty-wodzowskiej i demokratycznej. Partia ta faktycznie zrezygnowała z jednoosobowego przywództwa preferując model kierownictwa kolegialnego, co jest sporą nowością w polskiej polityce i jest godne najwyższej pochwały.

Jednak analizując statut tej partii¹ znajdziemy w nim szereg punktów, które nawiązują do najgorszych wzorców partii sterowanych centralistycznie  i w zasadzie dyskwalifikują tę partię jako demokratyczną organizację polityczną. Niektóre zapisy w tym statucie powodują,

Kiedy i dla jakiej partii poszedłbym na wybory?

Obywatele bezpartyjni w Polsce są pozbawieni prawa wybieralności w wyborach do Sejmu. Decyduje o tym ordynacja wyborcza, która po pierwsze – całkowicie wyklucza możliwość rejestrowania kandydatów niezależnych (wyłączność wieloosobowych list partyjnych), po drugie – nie daje najmniejszych szans na wybór kandydatów z list zgłaszanych przez środowiska lokalnie w swoich rodzimych okręgach wyborczych (astronomiczne i nieosiągalne dla komitetów lokalnych realne progi wyborcze wynoszące od 120% do 300%). Dlatego nie uważam wyborów do Sejmu za ważne i je bojkotuję. Nie będę brał udziału w wyborczej farsie — kontynuacji „centralizmu demokratycznego” z PRL-u, który był wówczas i jest dzisiaj matactwem ustrojowym, gwarantującym wyłączność na wybieralność do Sejmu odgórnie kontrolowanym koteriom nomenklaturowym.

Moja postawa spotyka się często z krytyką, a zarzuty najczęściej stawiane to twierdzenia w rodzaju: „nie wypełniasz obywatelskiego obowiązku”, „to partie są podmiotem i fundamentem demokracji, a nie obywatele”, „nieobecni nie mają racji i tracą prawo do krytyki”, „nie głosując, i tak głosujesz, i to na wrogów — naszych, demokracji i Polski”. I tak dalej.

Propozycja zmian ustroju partii politycznych w Polsce – Wprowadzenie

Wprowadzenie

Działalność partii politycznych jest jednym z decydujących czynników wpływających na funkcjonowanie demokracji. Konstytucja RP w artykule 11 reguluje działalność partii politycznych następująco:

§ 11.1 Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.

§ 11.2 Finansowanie partii politycznych jest jawne.

Dokument Spotkania Kopenhaskiego Konferencji w sprawie Ludzkiego Wymiaru KBWE

DOKUMENT
SPOTKANIA KOPENHASKIEGO
KONFERENCJI W SPRAWIE LUDZKIEGO WYMIARU KBWE

   Przedstawiciele Państw uczestniczących w Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE), Austrii, Belgii, Bułgarii, Kanady, Cypru, Czechosłowacji, Danii, Finlandii, Francji, Niemieckiej Republiki Demokratycznej, Republiki Federalnej Niemiec, Grecji, Stolicy Apostolskiej, Węgier, Islandii, Irlandii, Włoch, Liechtensteinu, Luksemburga, Malty, Monako, Holandii, Norwegii, Polski, Portugalii, Rumunii, San Marino, Hiszpanii, Szwecji, Szwajcarii, Turcji, Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych Ameryki i Jugosławii spotkali się w Kopenhadze w dniach od 5 do 29 czerwca 1990 zgodnie z postanowieniami Konferencji w sprawie Ludzkiego Wymiaru KBWE zawartymi w Akcie Końcowym Wiedeńskiej Konferencji Przeglądowej KBWE.

Kodeks Dobrej Praktyki w Sprawach Wyborczych

EUROPEJSKA KOMISJA DLA DEMOKRACJI PRZEZ PRAWO
(KOMISJA WENECKA)

KODEKS DOBREJ PRAKTYKI
W SPRAWACH WYBORCZYCH

WYTYCZNE
I RAPORT WYJAŚNIAJĄCY

Przyjęty przez Komisję Wenecką na 52 Sesji
(Wenecja, 18-19 październik, 2002)

RADA EUROPY  Strasburg, 23 maja 2003 r.
CDL-AD (2002) 23 rew. Opinia Nr 190/2002

• Oryginał w języku angielskim (PDF)
• Tłumaczenie robocze Krajowego Biura Wyborczego (PDF)
• Tłumaczenie poprawione (HTML całość), bisnetus
• Tłumaczenie poprawione (HTML podzielone na 3 części), bisnetus
• Wprowadzenie
• Wytyczne dla wyborów
• Raport wyjaśniający

Wybory do Sejmu 2015 – Raport Misji Oceny Wyborów OBWE/ODIHR

W Raporcie Misji Oceny Wyborów OBWE/ODHIR dotyczącym wyborów do Sejmu w 2015 roku możemy przeczytać na stronie 9 w rozdziale Rejestracja kandydatów między innymi:

Prawo do kandydowania do Sejmu i Senatu mają obywatele, którym przysługuje czynne prawo wyborcze i którzy w dniu wyborów mają ukończone odpowiednio 21 lub 30 lat. Obywatele skazani za umyślne przestępstwo ścigane prawnie lub za umyślne przestępstwo podatkowe są pozbawiani prawa do kandydowania w wyborach. Trybunał Stanu, organ wyznaczany przez Sejm, może cofnąć mandat posła lub senatora prowadzącego jakąkolwiek działalność biznesową w kraju.

Kandydaci nie mogą samodzielnie startować w wyborach do Sejmu; muszą dzielić listy z innymi kandydatami. Brak przepisów pozwalających na niezależne kandydowanie jest niezgodny z ust. 7.5 Dokumentu Kopenhaskiego z 1990 r. i już wcześniej został wskazany jako kwestia problematyczna przez OBWE/ODIHR. ^[19]

^[19] Ust. 7.5 stwierdza, że państwa członkowskie OBWE będą przestrzegać „prawa obywateli do ubiegania się, bez dyskryminacji, o urząd polityczny lub publiczny indywidualnie lub jako przedstawiciele partii politycznych lub organizacji”.

Krótka historia narodzin demokracji w Niemczech

Niniejszy artykuł zakreśla krótką historię narodzin demokracji w powojennych Niemczech, przy czym celem nie jest przekaz wiedzy historycznej, lecz prezentacja modelowego procesu konstytuowania systemu demokracji przedstawicielskiej, który w Niemczech po upadku reżimu nazistowskiego musiał być przeprowadzony niejako ‚od zera’.

Szkic przedstawia rezultaty pierwszych czterech wyborów do Bundestagu w latach 1949-1961 z wyszczególnieniem liczby podmiotów politycznych wchodzących do parlamentu, udziału sił marginalnych oraz innych wybranych parametrów procesów wyborczych. 

Porównanie ustroju partii politycznych w Polsce i w Niemczech

Działalność partii politycznych jest jednym z najistotniejszych czynników wpływających na prawidłowe funkcjonowanie demokracji. W opinii wielu polskich obywateli, w tym mojej, sposób działania polskich partii politycznych jest wielce niezadowalający.

Funkcjonowanie partii i systemów politycznych jest tematem niedostatecznie poruszanym w polskiej debacie publicznej. Opinia publiczna nie posiada podstawowej wiedzy o modelach i zasadach działania partii politycznych, o kryteriach jakościowych pozwalających na ich rzetelną ocenę oraz o roli, prawach i obowiązkach organizacji politycznych w systemach demokratycznych.

W niniejszym artykule przedstawiam szczególny przypadek regulacji prawnych dotyczących ustroju partii politycznych w Niemczech zestawiając go z analogicznymi rozwiązaniami w Polsce.

Wybory do Sejmu 2015 – uwagi krytyczne

Rzeczywiste poparcie dla partii politycznych w wyborach do Sejmu 2015 z uwzględnieniem „Partii Absencji Wyborczej” (PAW) oraz odrzutów progowych (2,5 mln głosów)

Klasyfikacja państw demokratycznych w świetle powszechności, równości i wolności wyborów

Wyznacznikiem systemów demokratycznych jest pełna swoboda uczestnictwa wszystkich obywateli w życiu politycznym własnego kraju oraz w procedurach wyborczych do organów przedstawicielskich państwa. Wybory do organów przedstawicielskich państwa muszą być powszechne, równe, wolne, bezpośrednie, tajne i regularne, a żaden obywatel, czy grupa obywateli nie może być dyskryminowana w prawie do swobodnego kandydowania oraz wolnego wyboru swoich reprezentantów.

Ewentualne ograniczenia tych swobód muszą mieć charakter nadzwyczajny, oczywisty i  obiektywny, i nie mogą naruszać istoty obywatelskich wolności i praw. Przykładem takiego ograniczenia może być wykluczenie z procedur wyborczych osób nieposiadających władz umysłowych i zdolności prawnych lub przestępców prawomocnie skazanych przez sądy. Stosowne zalecenia w tym zakresie zawiera Kodeks Dobrej Praktyki w Sprawach Wyborczych ^[1] sporządzony przez Komisję Wenecką w imieniu Rady Europy, natomiast zasada powszechności wyborów jest szerzej opisana na tych stronach w dokumencie Zasada powszechności wyborów ^[2] 

O reprezentancie spolegliwym

Słowo „spolegliwy” słyszymy niezmiernie rzadko, a jak już, to zwykle w wypaczonym znaczeniu określającym postacie nijakie, uległe, bez charakteru. A szkoda, bo to słowo ważne, którego dotkliwie nam brak w codziennym języku.

Pochodzący z języka śląskiego przymiotnik „spolegliwy” oznacza coś zupełnie przeciwnego. Najkrócej mówiąc, człowiek spolegliwy, to człowiek godny pełnego zaufania, na którym można zawsze polegać, któremu można wszystko powierzyć i zawierzyć. Jest to człowiek odważny, aktywny, mądry, mający zawsze wzgląd na innych. To ktoś, kto innych uważnie wysłucha, ale jak trzeba to też przygani i powie nieprzyjemną prawdę do sztambucha.

Człowiek spolegliwy jest jak rodzic, przyjaciel, przewodnik i sługa w jednej osobie. Cechują go prawość, przezorność, uczynność i odpowiedzialność. Słowem szermuje skromnie, ale jak już coś obieca, to ruszy niebo i ziemię, by się z tej obietnicy wywiązać.

Jak zostać parlamentarzystą Partii Konserwatywnej w Wielkiej Brytanii

W związku z debatą publiczną na temat systemów wyborczych warto przyjrzeć się bliżej praktykom i wzorcom postępowania w innych, bardziej dojrzałych demokracjach. Celem tych obserwacji jest uzupełnianie luk w wiedzy obywatelskiej oraz przeciwdziałanie fałszywym stereotypom, które w znaczący sposób obciążają i obniżają poziom prowadzonej debaty publicznej.

Niniejszy artykuł opisuje procedurę rekrutacji kandydatów na parlamentarzystów w brytyjskiej Partii Konserwatywnej w oparciu o informacje zawarte w broszurze „Jak zostać parlamentarzystą z ramienia Partii Konserwatywnej” dostępne w sieci w zasobie Guide To Becoming a Conservative MP [PDF]

Analogiczne procedury są stosowane przez inne brytyjskie partie polityczne, co wskazuje na wykształcenie się unormowanego modelu rekrutacji kadr partyjnych będącego częścią kanonu kultury politycznej wyrosłej w systemie opartym na jednomandatowych okręgach wyborczych.

Kłamstwo i mit: Wybory do Senatu 2011 „skompromitowały” ideę JOW

Jednym z najczęściej powtarzanych argumentów przeciwko wyborom w systemie JOW jest argument mówiący o rzekomo „kompromitujących” wynikach wyborów do Senatu w roku 2011, które zostały przeprowadzone według ordynacji JOW.

Fałszywość tej tezy jest wielowątkowa i opiera się na następujących mylnych przesłankach:

1. Zakładanie porównywalności instytucji Sejmu i Senatu w ustroju Rzeczpospolitej Polskiej.
2. Nieuprawnione stawianie znaku równości między procedurą wyborczą do Senatu i klasyczną procedurą wyborczą w systemie JOW postulowaną przez protagonistów JOW-ów.
3. Nieuzasadnione traktowanie jednostkowego aktu wyborczego w wyborach do Senatu 2011 jako podstawy oceny działania systemów wyborczych.
4. Niezrozumienie roli partii politycznych w systemie demokracji oraz w kontekście celów systemu wyborczego JOW-ów.
5. Sztuczne wyolbrzymianie skali „kompromitacji” systemu wyborczego JOW-ów na przykładzie wyborów do Senatu w 2011 roku.

Kłamstwo i mit: Świat odchodzi od systemu JOW-ów

W polskiej debacie publicznej często powielana jest fałszywa teza mówiąca, że świat odchodzi od „niedemokratycznego” systemu wyborczego JOW na rzecz sprawiedliwszych i dużo bardziej demokratycznych, zwykle proporcjonalnych ordynacji wyborczych. Jest to teza bezzasadna w świetle faktów i okoliczności przedstawionych poniżej.

Niniejsze opracowanie zawiera:

1. Przykład „eksperckiej opinii” z polskich mediów, demonstrujący wprowadzanie w błąd polskiej opinii publicznej w rzeczonej kwestii.
2. Trzy argumenty przeczące tezie, że „świat odchodzi od systemu wyborczego JOW”, które dotykają aspeków:
   • Ogromnej przewagi systemu JOW pod względem rozpowszechnienia w świecie demokratycznym.
   • Trwałej pozycji systemu JOW w największych i najsilniejszych demokracjach świata.
   • Niedawnej decyzji brytyjskich obywateli o pozostaniu przy systemie JOW.
3. Dwie hipotezy próbujące odpowiedzieć na pytanie, „Dlaczego duże i silne państwa stosują system JOW?” nawiązujące do:
   • Związku reprezentatywności demokracji, wielkości państw i systemu JOW
   • Korelacji między siłą państw demokratycznych a stosowanym przez nie systemu JOW
4. Podsumowanie

Właściwości organizacji obywatelskich i demokratycznych

Życie polityczne w Polsce odznacza silny brak organizacji o obywatelskim i demokratycznym charakterze. Próby powoływania takich formacji kończą się zwykle niepowodzeniem, a jedną z przyczyn wydaje się być nazbyt częste nawiązywanie do utartych schematów organizacji wodzowskich i centralistycznie zarządzanych, co odstręcza ludzi od przyłączania się do nowych inicjatyw.

W niniejszym szkicu przedstawiam własną, być może nieco idealistyczną wizję organizacji zasługującej na miano obywatelskiej i demokratycznej. Jest to zarys podstawowych właściwości tego rodzaju ugrupowań stroniący od obszerniejszych opisów i komentarzy.

Czy chodzenie na wybory jest obywatelskim obowiązkiem?

W polskiej debacie publicznej często pada argument, że “chodzenie na wybory” jest obywatelskim obowiązkiem. Ludzie, którzy tak twierdzą kierują się zwykle dwoma motywacjami. Jedna, mająca instrumentalny charakter, jest obecna głównie u polityków i ich stronników, którzy widzą swój interes w zwiększaniu lub zmniejszaniu frekwencji wyborczej i odpowiednio, czasem sprzecznie i zamiennie, raz nawołują do bojkotu aktu wyborczego, innym razem wzywają do sumiennego wypełnienia „obywatelskiego obowiązku”. Drugie podejście jest szczersze i wynika z autentycznej wiary w wartości demokratyczne oraz przekonania, że aktywy udział w procesie wyborczym jest obowiązkiem każdego szanującego się obywatela. Osobiście podzielam w dużej mierze ten drugi punkt widzenia, ale uważam, że jest on w skrajnych wariantach dyskusyjny, a gdy przyjmuje formę sztywnego dogmatu, jest wręcz szkodliwy i niedemokratyczny.

Więc jak to jest z tym obywatelskim obowiązkiem? Poniżej przedstawiam garść własnych refleksji na ten temat.

O znaczeniu frekwencji wyborczej

Przesadnemu „uświęceniu” obywatelskiego obowiązku uczestnictwa w wyborach towarzyszy często równie przesadne „umistycznianie” znaczenia frekwencji wyborczej, które jest szczególnie natarczywie lansowane podczas tak zwanych kampanii „pro-frekwencyjnych” przed większością wyborów. Ma to na celu głównie „zagonienie” zniechęconych i zdezorientowanych obywateli do urn wyborczych oraz wywołanie wrażenia społecznego poparcia dla systemu fasadowej demokracji opartej na fasadowych procedurach wyborczych i dyktaturze wąskich nomenklatur partyjno-medialnych dysponujących w wyborach do Sejmu i do Parlamentu Europejskiego praktycznym monopolem na wystawianie własnych kandydatów.

Zatem pozwolę sobie na kilka moich osobistych ogólnych uwag na temat frekwencji wyborczej.

Frekwencja wyborcza jest jednym z wielu wskaźników mówiących nam o stanie demokracji. Natomiast nie jest ona jednoznacznym i definitywnym kryterium oceny kondycji demokracji.

Oszustwo wyborcze w Polsce w wyborach do Sejmu RP

Jeśli Polacy dzisiaj tak nisko cenią własne przedstawicielstwo, także naszą Izbę, to nie tylko ze względu na jakość pracy, ale także z tego pierwotnego powodu, jakim jest poczucie niepełnego uczestnictwa, często fałszywego, zafałszowanego uczestnictwa obywateli w akcie wyborczym. Polacy od lat mają przekonanie – i to przekonanie narasta – że dzień, w którym wybierają swoich parlamentarzystów, jest tak naprawdę dniem wielkiego oszustwa polskiego wyborcy przez aparaty partyjne.

Poseł Donald Tusk, 4 kadencja, 66 posiedzenie, 3 dzień (09.01.2004)

Prawo teoretycznie obowiązujące w Polsce:

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (Dz. U. z 1977 r. nr 38, poz. 167) – Złożone do podpisu w Nowym Jorku dnia 16 grudnia 1966 r.

Dlaczego ludzie nie chodzą na wybory

Przyczyny absencji wyborczej

Warto się zastanowić, co powstrzymuje ludzi od uczestnictwa w wyborach do organów przedstawicielskich państwa, a konkretniej mówiąc co powstrzymuje ich od udziału w akcie głosowania.

Przyczyny absencji wyborczej podzieliłbym na dwie grupy obejmujące przyczyny obiektywne, które wynikają z barier fizycznych, mentalnych i światopoglądowych oraz przyczyny merytoryczne wypływające ze świadomie podjętych decyzji politycznych. Te drugie dotyczą głównie osób, które identyfikują się z systemem demokratycznym oraz  posiadają zainteresowania polityczne, ale mają swoje dobre powody, by powstrzymywać się od wyborczej aktywności.

Refleksje na temat systemu politycznego w Polsce

W artykule Porównanie ustroju partii politycznych w Polsce i w Niemczech  przedstawiłem na przykładzie rozwiązań niemieckich konkretny i sprawdzony w praktyce model rozwiązań prawnych normujących działalność partii politycznych oraz definiujących minimalne standardy kultury politycznej w państwie demokratycznym. Ponadto wyodrębniłem dwa umowne modele ustroju partii politycznych, „niemiecki” i „anglosaski”, jak również postawiłem tezę, że model „polski” jest na ich tle rozwiązaniem pośrednim, nieuporządkowanym i niedookreślonym, co niesie za sobą negatywne skutki, czy wręcz patologie w życiu politycznym.

W tym artykule spróbuję opisać wybrane, specyficznie polskie uwarunkowania i wykazać, że wprowadzenie lub przynajmniej poważne rozważenie wprowadzenia modelu „niemieckiego” w Polsce byłoby uzasadnione. Zrobię to, wskazując na współzależność regulacji prawnych dotyczących ustroju partii politycznych z innymi poważnymi słabościami polskiej demokracji, do których w pierwszej linii zaliczam:

• Kulturę polityczną,
• Ordynację wyborczą do parlamentu,
• Działanie wymiaru sprawiedliwości oraz
• Funkcję kontrolną mediów.